Celiakia to przewlekła choroba autoimmunologiczna, w której spożycie glutenu prowadzi do uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego. Objawy mogą być różnorodne i często niespecyficzne, co utrudnia szybką diagnozę. Poniżej przedstawiamy kompleksowy przewodnik po wczesnych objawach celiakii, metodach diagnostycznych oraz konsekwencjach nieleczonej choroby.
Jak zaczyna się celiakia?
Celiakia może rozwijać się w każdym wieku, zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Pierwsze objawy często dotyczą układu pokarmowego, ale mogą również obejmować inne układy organizmu. Typowe wczesne symptomy to:
- przewlekła biegunka lub zaparcia,
- bóle i wzdęcia brzucha,
- utrata masy ciała,
- zmęczenie i osłabienie,
- niedokrwistość z niedoboru żelaza,
- afty w jamie ustnej.
Warto zauważyć, że objawy mogą być łagodne i niespecyficzne, co często prowadzi do opóźnionej diagnozy.
Jakie są objawy celiakii u dzieci?
U dzieci celiakia może manifestować się różnorodnie. Do najczęstszych objawów należą:
- niski przyrost masy ciała i wzrostu,
- opóźnienie dojrzewania płciowego,
- uporczywe afty w jamie ustnej,
- trudności w nauce i koncentracji,
- zaparcia lub biegunki,
- nietolerancja laktozy,
- niedokrwistość oporna na leczenie,
- zaburzenia szkliwa zębowego.
Dzieci mogą również wykazywać objawy skórne, takie jak wysypki czy atopowe zapalenie skóry.
Jakie są objawy celiakii u dorosłych?
U dorosłych celiakia często objawia się mniej specyficznie niż u dzieci. Typowe symptomy to:
- bóle brzucha i wzdęcia,
- przewlekła biegunka lub zaparcia,
- utrata masy ciała,
- zmęczenie i osłabienie,
- niedokrwistość z niedoboru żelaza,
- osteoporoza,
- zaburzenia neurologiczne, takie jak mrowienie kończyn czy depresja.
Niektóre osoby mogą nie mieć żadnych objawów ze strony układu pokarmowego, co dodatkowo utrudnia diagnozę.
Jak sprawdzić, czy jest się chorym na celiakię?
Diagnostyka celiakii obejmuje kilka etapów:
- Badania serologiczne: Oznaczenie przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej (tTG) w klasie IgA oraz całkowite stężenie IgA. Dodatkowo, badanie przeciwciał przeciw endomysium (EmA) i deaminowanej gliadynie (DGP) może być pomocne.
- Biopsja jelita cienkiego: W przypadku dodatnich wyników badań serologicznych, wykonuje się biopsję jelita cienkiego w celu potwierdzenia diagnozy.
- Badania genetyczne: Oznaczenie obecności genów HLA-DQ2 i HLA-DQ8, które są związane z celiakią.
Ważne jest, aby przed wykonaniem badań nie eliminować glutenu z diety, ponieważ może to wpłynąć na wyniki.
Jak wygląda kupa przy celiakii?
Charakterystyczne cechy stolca u osób z celiakią to:
- luźna konsystencja,
- połyskliwa powierzchnia,
- trudności w spłukiwaniu,
- obecność niestrawionych resztek pokarmowych,
- nieprzyjemny, odrażający zapach.
Takie objawy wynikają z zaburzeń wchłaniania tłuszczów i innych składników odżywczych w jelicie cienkim.
Kiedy podejrzewać celiakię?
Celiakię należy podejrzewać, gdy występują:
- przewlekłe dolegliwości ze strony układu pokarmowego,
- niedokrwistość oporna na leczenie,
- niewyjaśniona utrata masy ciała,
- problemy skórne,
- zaburzenia neurologiczne,
- problemy z płodnością.
W przypadku występowania tych objawów, warto skonsultować się z lekarzem i rozważyć wykonanie odpowiednich badań.
Czym grozi nieleczona celiakia?
Nieleczona celiakia może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych, takich jak:
- osteoporoza,
- niedokrwistość,
- choroby autoimmunologiczne (np. cukrzyca typu 1, choroby tarczycy),
- problemy neurologiczne (np. neuropatia, ataksja),
- zwiększone ryzyko nowotworów przewodu pokarmowego,
- problemy z płodnością.
Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia poprzez eliminację glutenu z diety.
Czy celiakia wyjdzie z krwi?
Tak, badania serologiczne z krwi są podstawowym narzędziem w diagnostyce celiakii. Oznaczenie przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej (tTG) w klasie IgA oraz całkowite stężenie IgA pozwala na wstępne rozpoznanie choroby. W przypadku dodatnich wyników, konieczne jest wykonanie biopsji jelita cienkiego w celu potwierdzenia diagnozy.
Ile żyją ludzie z celiakią?
Przy odpowiednim leczeniu, czyli ścisłym przestrzeganiu diety bezglutenowej, osoby z celiakią mogą prowadzić normalne życie i osiągać standardową długość życia. Nieleczona celiakia może jednak prowadzić do poważnych powikłań, które mogą skrócić długość życia.
Co boli przy celiakii?
Najczęstsze dolegliwości bólowe związane z celiakią to:
- bóle brzucha,
- wzdęcia,
- bóle stawów,
- bóle głowy.
Bóle te wynikają z przewlekłego stanu zapalnego jelita cienkiego oraz zaburzeń wchłaniania składników odżywczych.
Ile kosztuje badanie krwi na celiakię?
Koszt badania krwi na celiakię zależy od zakresu wykonywanych testów i może wynosić od 200 do 500 zł. W Polsce badania w kierunku celiakii są całkowicie bezpłatne dla dzieci i dorosłych w ramach NFZ, jeśli istnieją wskazania medyczne.
Czego nie wolno jeść przy celiakii?
Osoby z celiakią muszą unikać wszystkich produktów zawierających gluten, czyli białko obecne w:
- pszenicy (w tym orkiszu, płaskurce, samopszy),
- jęczmieniu,
- życie,
- owsie (chyba, że jest specjalnie oznaczony jako bezglutenowy – zwykły owies bywa zanieczyszczony glutenem podczas uprawy lub przetwarzania).
Unikać należy także wielu produktów przetworzonych, które mogą zawierać ukryty gluten – np. w postaci zagęstników, przypraw, sosów, wędlin czy nawet leków i suplementów diety.
Produkty zakazane przy celiakii to m.in.:
-
pieczywo pszenne, żytnie, jęczmienne i zwykłe bułki,
-
makarony z mąki pszennej,
-
większość ciast i wypieków z klasycznej mąki,
-
kasza manna, kuskus, kasza jęczmienna i perłowa,
-
piwo (z wyjątkiem piw bezglutenowych),
-
panierki, sosy z torebki, gotowe dania.
Zawsze należy dokładnie czytać etykiety i wybierać produkty z oznaczeniem „bez glutenu” lub symbolem przekreślonego kłosa.
Pierwsze objawy celiakii i dalsze kroki
Celiakia to poważna choroba autoimmunologiczna, której pierwsze objawy bywają mylące i niespecyficzne. Warto podejrzewać celiakię w przypadku przewlekłych dolegliwości trawiennych, niedokrwistości, braku przyrostu masy ciała czy objawów skórnych. Zarówno dzieci, jak i dorośli mogą doświadczać zupełnie różnych symptomów, co często utrudnia postawienie diagnozy bez odpowiednich badań.
Kluczowe dla postawienia rozpoznania są badania serologiczne z krwi oraz – w przypadku dodatnich wyników – biopsja jelita cienkiego. Odpowiednia, dożywotnia dieta bezglutenowa pozwala całkowicie kontrolować chorobę i zapobiegać jej powikłaniom. Nieleczona celiakia może prowadzić do groźnych dla życia konsekwencji, takich jak nowotwory jelit, niedożywienie, osteoporoza czy bezpłodność.
Dlatego nie warto bagatelizować żadnych objawów – lepiej zareagować wcześniej, wykonać badania i – w razie potrzeby – wdrożyć odpowiednie leczenie. Wczesna diagnoza to klucz do zdrowia i dobrego samopoczucia.
